Kreta in de Tweede Wereldoorlog – herinnering, verzet en verlies

Wie vandaag over Kreta reist, ziet olijfgaarden, bergdorpen en stille kloven. Toch zijn diezelfde plekken nog altijd getekend door de gebeurtenissen van mei 1941, toen het eiland het toneel werd van een van de hevigste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. De Duitse luchtlanding op Kreta — operatie Merkur — begon op 20 mei 1941 en eindigde in een bloedige overwinning voor de Duitsers. Het eiland betaalde daar een bijzonder hoge prijs voor.

De Slag om Kreta en de nasleep

De invasie begon bij Maleme, aan de noordkust ten westen van Chania. Duizenden Duitse parachutisten landden tussen olijfgaarden en dorpen, maar velen kwamen nooit levend op de grond: ze werden al in de lucht of vlak na de landing gedood door Kretenzische burgers en geallieerde troepen. Het verzet was fel en spontaan — Kretenzers vochten met alles wat ze hadden: jachtgeweren, messen, zelfs landbouwgereedschap. De Duitse reactie was echter genadeloos. Na de inname van het eiland volgden vergeldingsacties tegen burgers: dorpen werden platgebrand, mannen geëxecuteerd, families uitgemoord. De wreedheden in Kandanos, Viannos en Anogia behoren tot de donkerste bladzijden van Kreta’s geschiedenis. Tegelijkertijd hielpen bewoners waar ze konden: gewonde soldaten werden verborgen, en in de weken na de nederlaag probeerden geallieerden via bergkloven als de Imbroskloof, de Kallikratikloof en de Aradenakloof naar de zuidkust te vluchten, vaak via Chora Sfakion, waar evacuaties over zee plaatsvonden.

Duitse begraafplaats van Maleme

Boven het dorp Maleme, op een lage heuvel met uitzicht over de baai van Chania, ligt de Duitse militaire begraafplaats van Maleme. Hier rusten meer dan 4.400 Duitse soldaten die sneuvelden tijdens de luchtlanding en de gevechten van mei 1941. Het terrein is sober en vredig: geen witte kruisen, maar platte, donkergrijze stenen in het gras. De eenvoud benadrukt de anonimiteit en de omvang van het verlies. Vanaf de begraafplaats kijk je uit over zee en het oude vliegveld van Maleme — een indrukwekkend panorama dat herinnert aan het drama dat zich hier afspeelde.

Commonwealth War Cemetery – Souda Bay

Ten oosten van Chania, aan de rustige baai van Souda, ligt de Commonwealth War Cemetery. Hier rusten 1.527 militairen uit het Verenigd Koninkrijk, Australië en Nieuw-Zeeland, gesneuveld tijdens de Slag om Kreta of overleden in gevangenschap. De begraafplaats is uitzonderlijk goed onderhouden: rechte rijen witte stenen, olijfbomen en uitzicht op de helderblauwe zee. In het midden staat het Cross of Sacrifice, zoals op vele Britse oorlogskerkhoven. De plek ademt eenvoud, eerbied en stilte.

Monumenten van herinnering

Kandanos War Memorial

In het dorp Kandanos, ten zuiden van Chania, staat een aangrijpend gedenkteken voor de dorpsbewoners die in juni 1941 werden geëxecuteerd. Het oorspronkelijke dorp werd volledig vernietigd door de Duitsers als vergelding voor verzet. Vandaag herinnert een sobere plaquette aan die tragedie.

Amiras Memorial (Viannos)

Ten zuiden van Heraklion, boven de Lassithi-vlakte, ligt het Viannos–Amiras Memorial. Het herdenkt de massamoord van september 1943, waarbij meer dan 400 inwoners werden geëxecuteerd. Het moderne monument kijkt uit over zee en is een van de belangrijkste oorlogsherdenkingen van Kreta.

Memorial for the Greek Cadets

Bij Chania, op het terrein van de voormalige militaire academie, eert dit monument de jonge Griekse cadetten die sneuvelden in de verdediging van het eiland — een minder bekend maar essentieel hoofdstuk in de slag.

Maleme Airfield Memorial

Vlak bij de begraafplaats, op het terrein van het oude vliegveld, staat het Maleme Airfield Memorial. Het markeert het strategische punt waar de uitkomst van de slag werd beslist.

Monument to the Battle of Crete – Irakleio

In Irakleio, langs de kustweg, vind je het moderne Monument to the Battle of Crete, opgericht ter ere van alle gevallen Kretenzers en geallieerden. Minder bezocht, maar symbolisch belangrijk voor het collectieve geheugen van het eiland.

Oorlogsmusea op Kreta

Historical Memorial of Maleme Airfield

Direct bij het oude vliegveld van Maleme ligt een klein museum beheerd door de Griekse luchtmacht. Binnen vind je onderdelen van vliegtuigen, wapens, kaarten en foto’s uit mei 1941.

War Museum Askyfou – Sfakia

In het bergdorp Askyfou bevindt zich een particulier oorlogsmuseum met honderden objecten: helmen, wapens, documenten en parachutes. Een authentieke plek vol lokale betrokkenheid.

World War 2 Museum – Platanias

In Platanias ligt een klein museum in een voormalige Duitse bunker. De ondergrondse gangen tonen uniformen, wapens en persoonlijke spullen van soldaten en bewoners. Eenvoudig maar aangrijpend.

Chromonastirion Military Museum

In de regio Rethymnon bevindt zich de dependance van het nationale oorlogsmuseum van Athene. Compact maar informatief, met documenten, uniformen en foto’s uit de Slag om Kreta en het verzet.

Tip: lees het boek Kreta 1941-1945 van Antony Beevor

Wie zich verder wil verdiepen in de gebeurtenissen van de Slag om Kreta en de bezetting die erop volgde, mag het boek Kreta 1941–1945 van de Britse historicus Antony Beevor niet missen. Het werk combineert militaire precisie met menselijke verhalen — van de Duitse luchtlandingstroepen tot de Kretenzische verzetsstrijders en de Britse soldaten die via de kloven naar de kust probeerden te ontsnappen. Beevor baseerde zich op dagboeken, brieven en archiefmateriaal en weet de dramatische dagen van mei 1941 tot leven te brengen als geen ander. Een meeslepend en toegankelijk boek voor iedereen die Kreta niet alleen wil zien, maar ook wil begrijpen.